රාජ්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ සිටින රැඳවියන් මියයෑම සම්බන්ධයෙන් අපි දිගටම කතා කරමු. එහෙත් එවැනි සිදුවීම් තවදුරටත් සිදු වේ. නීතියේ ආධිපත්‍යය සුරක්ෂිත කිරීමේදී මෙය බරපතළ කරුණකි. අධිකරණමය නොවන ඝාතන (Extra Judicial Killings) යනුවෙන් ද මේවා හඳූන්වයි.
යුක්තිය පසිඳලීමේ පරම බලය අධිකරණය සතුව තිබියදී, අත්අඩංගුවට ගන්නා ඕනෑම සැකකවරුකුට නිර්දෝෂීභාවයේ පූර්ව නිගමනය හිමි බව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ම තහවුරු කර තිබියදී තවදුරටත් පොලිසිය මගින් අත්අඩංගුවට ගන්නා සැකකරුවන් අත්අඩංගුවේදී මියයයි. ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතිඥ එස්.ජී. පුංචිහේවා වරක් පැවසුවේ මේ ඝාතන සම්බන්ධයෙන් වන මරණ පරීක්ෂණවලදී මහේස්ත්‍රාත්වරුන්ගේ හැසිරීම ද බරපතළ කරුණක් බවයි. 1994 කෲර, අමානුෂික සහ අවමන් සහගත වධහිංසාවලින් ආරක්ෂා වීම පිළිබඳ පනතට අනුව අත්අඩංගුවට ගන්නා සියලු සැකකරවැන්ගේ වගකීම අදාළ පොලිස් ස්ථානයේ ස්ථානාධිපතිවරයා විසින් දැරිය යුතුය.
එහෙත් අධිකරණයේදී මේ ඝාතන සම්බන්ධයෙන් පොලිස් ස්ථානාධිපතිවරුන් ප්‍රශ්න කෙරෙන්නේ සීමාසහිතව බව එල්ල වන චෝදනාවකි. මෙවැනි ඝාතනයක් සිදු වූ වහාම පොලිසිය කරන්නේ අදාළ සැකකරු සංවිධානාත්මක අපරාධකරුවකු බවත්, ඔහුට පෙර තිබෙන චෝදනා ලැයිස්තුවකුත් මාධ්‍ය ඔස්සේ ප්‍රචාරය කිරීම ය. එමගින් අදාළ ඝාතනය සාධාරණීකරණය කිරීමේ උත්සාහයක් දරයි. වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේ සිදු කළ ලැයිස්තුගත සමූහ ඝාතනය සිදුවීමෙන් පසු ජනතාව කිව්වේ ‘අපරාධකරුවන් මැරුවට මොකද?’ යනුවෙනි. එහෙත් රාජ්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ සිටින කිසිවකු ඝාතනය කිරීමට හෝ ඔහුට හෝ ඇයට කිසිදු හිංසනයක් සිදුකිරීමට අයිතියක් නැති බව නීතියේ දැක්වේ. ජනතාවට නීතිය ඉගැන්විය යුත්තේ එම නිසා ය.
2020 – 2023 අතර කාලය තුළ මෙරට බන්ධනාගාරවල සිරගතව සිටි සැකකරුවන් සහ වැරදිකරුවන් වූ පුද්ගලයන් 631 දෙනෙකු බන්ධනාගාර තුළදී මියගොස් තිබේ. ඒ අතරින් 61 දෙනෙකු සියදිවි නසාගෙන ඇත. තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම පිළිබඳ පනත යටතේ යොමුකරන ලද තොරතුරු ඉල්ලුම්පත්‍රයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන් බන්ධනාගාර දෙපාර්තමේන්තුව විසින් නිකුත් කරන ලද සංඛ්‍යාලේඛන මගින් මේ බව අනාවරණය වේ. මේ සියල්ලන් රාජ්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ සිටි පුද්ගලයන් ය.
සියදිවි නසාගත් පිරිසෙන් 18 දෙනෙක් කාන්තාවෝ ය. බන්ධනාගාර දෙපාර්තමේන්තුවේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව බන්ධනාගාර තුළ සිටියදී මියගිය පුද්ගලයන්ගෙන් 357 දෙනෙකු වරදකරුවන් වූ සිරකරුවන් නොව සැකකරුවන් ය. එනම්, දඬුවම් නොලද පුද්ගලයන් ය. මෙරට රක්ෂිත බන්ධනාගාරගත ව වසර 10කට අධික කාලයක් සිට නිදොස් කොට නිදහස් වූ පුද්ගලයෝ සිටිති.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් අභියාචනා අවස්ථා මගින් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ හෝ අභියාචනාධිකරණයේ ගොනුකරන ලද අභියාචනා මගින් නිදහස් වූ පුද්ගලයෝ කොතෙක් ද? වයසට යෑම හෝ බරපතළ රෝගාබාධ හැරුණු කොට, අනෙකුත් රාජ්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ සිටි පුද්ගලයන්ගේ මරණ සඳහා හේතු කියන්නට කිසිවකුට හැකිද?
මේ, ඒ සම්බන්ධයෙන් බන්ධනාගාර මාධ්‍ය ප්‍රකාශක, බන්ධනාගාර කොමසාරිස් ගාමිණී බී. දිසානායක සමග කළ සාකච්ඡාවකි.
රාජ්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ සිටින රැඳවියන් මෙහෙම මැරෙන්න පුළුවන්ද?
මැරෙනවා කියන එකට හේතු රැසක් තියෙන්න පුළුවන්. වයසට ගිහින්, රෝගාබාධවලින් මැරෙන්න පුළුවන්. පහරදීමකින් හෝ වෙනත් එවැනි හේතුවකින් හෝ මැරුණොත් තමයි ඔබ ඔය කියන ප්‍රශ්නය මතුවෙන්නෙ.
අධිකරණයෙන් යම් පුද්ගලයෙන් රිමාන්ඩ් හෝ වරදකරු කළාට පස්සෙ, ඔහුගේ හෝ ඇයගේ සම්පූර්ණ වගකීම තියෙන්නෙ බන්ධනාගාර දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ … ?
ඔව්.
ඒකෙ මොනවා හරි සීමා තියෙනවද, මං අහන්නෙ ප්‍රතිකාර කිරීමේ ඉඳලා සියලු දේවල් බලද්දි…?
බන්ධනාගාරය යටතට පත්කළාට පස්සෙ ආරක්ෂාව, රැකවරණය සහ පුනරුත්ථාපනය ඔය කාරණා තුන ම දෙපාර්තමේන්තුවේ වගකීමක්. මේ කොටස් තුනම අපි අනිවාර්යෙන්ම බලන්න ඕනෙ.
නමුත් මහර, අනුරාධපුර වගේ බන්ධනාගාරවල සිදු වුණු සිදුවීම්වලදි සෘජුව ඔබේ දෙපාර්තමේන්තුවට ඇඟිල්ල දිගු වුණා, වගකීම හරියට ඉටු කළේ නෑ කියලා… ?
නෑ, එහෙම සෘජු චෝදනා ඉදිරිපත් කරන්න හැකියාවක් තිබුණෙ නෑ.
උදාහරණයකට මහර ගන්න, මහර රැඳවියන් ඝාතනය වුණු සිදුවීමට අදාළ ව වැලිසර මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණයෙන් බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ගේ හැසිරීම සහ වගකීම සෘජු ව ප්‍රශ්න කළා… ?
ඒක තවම නඩුව යන නිසා අපිට හරියට යමක් කියන්න අමාරුයි.
මේ සිද්ධිය ම උදාහරණයකට ගත්තොත්, බන්ධනාගාර දෙපාර්තමේන්තුව පැත්තෙනුත් මේ ගැන හරියට පරීක්ෂණයක් සිදු වුණේ නෑ…?
පරීක්ෂණයක් කළා. ඒ වාර්තා සකස් කළා. ඒවා අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවට බාරදුන්නා. එතැනින් එහාට තවම විමර්ශන යනවා.
ඒ වගේ තත්ත්වයන් නැවත ඇති නොවෙන්න, මොනවා හරි ක්‍රියාමාර්ග ගතන්න දෙපාර්තමේන්තුව සමත් වෙලා තියෙනවද…?
ඔව්. නිලධාරීන්ගේ පුහුණුවීම් වැඩි කරලා තියෙනවා. බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ගේ ප්‍රමාණයේ යම් අඩුවත් තියෙනවා. ඊට අමතරව අපි නවීන තාක්ෂණය භාවිත කිරීම සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමුකරලා තියෙනවා. අපිට දවසින්-දවස එන අභියෝග වෙනස්. සමාජය තාක්ෂණික වශයෙන් දියුණු වෙලා. අපි තවම අර බිත්ති ටික ඇතුළෙ. ඒක නිසා නිලධාරීන්ගේ දැනුම වැඩි කරන එක ගැන සාකච්ඡා කරනවා. වැඩසටහන් කරනවා. රැඳවියන් සමග කටයුතු කරන ආකාරය සම්බන්ධයෙන් අධ්‍යයන සිදුකරනවා. මේවට මුදල් කළමනාකරණය කරගනිමින් අපි දෙපාර්තමේන්තුව විදිහට වැඩ කරගෙන යන්නෙ.
රැඳවියන් ප්‍රමාණය, ඒක දරාගන්න පුළුවන් ද?
ඒක බරපතළ ප්‍රශ්නයක්. පෙරේදා (07) වෙනකොට අපේ බන්ධනාගාරවල ධාරිතාව 30,347ක් වෙනවා. මේ ප්‍රමාණය එක්ක මතුවෙන අභියෝග යම් ප්‍රමාණයක් තියෙනවා. නමුත් අපි ඒ තත්ත්වය උපරිමයෙන් කළමනාකරණය කරගන්නවා.
ඇත්තටම රැඳවියන් වැඩි වෙනකොට ඔවුන්ගේ ආහාර අවශ්‍යතා, සනීපාරක්ෂක අවශ්‍යතා ඉටුකරන්නෙ කොහොමද, ඒවාට වෙනම මුදල් වෙන්කිරීමක් සිදුවෙනවද?
ආහාර සම්බන්ධයෙන් ප්‍රශ්නයක් නෑ. ඒක සැපයුම්කරුවන් මගින් මහා භාණ්ඩාගාරයෙන් කළමනාකරණය කරනවා. විසි හය දහස් මට්ටමේ ඉඳලා දැන් තිස් එක් දහස් මට්ටමට ඇවිත් තියෙනවනෙ.
හැබැයි සනීපාරක්ෂක පහසුකම් සම්බන්ධයෙන් ප්‍රශ්නයක් තියෙනවා. එක පාරට විශාල වශයෙන් රැඳවියන් වැඩි වෙනකොට ඒ පහසුකම් ප්‍රමාණවත් විදිහට සපයන්න බැරිවෙනවා. නමුත් අපි උපරිමයෙන් අපේ ධාරිතාව තුළ ඒ කටයුතු කළමනාකරණය කරනවා. අලුතින් පහසුකම් ඇතිකරන්න උත්සාහ කරනවා.
ඊළඟ කාරණය පහරදීම්. මේක බරපතළ කාරණයක්. පහරදීමෙන් රැඳවියන් ඝාතනය කරපු අවස්ථාවලට උදාහරණ සෑහෙන්න තියෙනවා…?
මෙහෙමයි, රැඳවියන් අතර ගැටුම් වළක්වන්න, ඒවි විසඳන්න අපේ නිලධාරීන් උපරිම උත්සාහ ගන්නවා. ඒත් අපේ නිලධාරි ප්‍රමාණය සහ රැඳවියන් ප්‍රමාණය එක්ක ඇතැම් තැන්වල සිදුවීම් වෙනවා.
මං අහන්නෙ බන්ධනාගාර නිලධාරීන් රැඳවියන්ට සිදුකරන පහරදීම්… ?
එහෙම අවස්ථා ඇවිත් තියෙනවා. ඒ සියල්ල අධිකරණය දක්වා යනවා. මරණ පරීක්ෂණ වාර්තා එක්ක ඒවා ඉදිරියට යන නිසා ඒවා යටගහන්න හෝ වහන්න හැකියාවක් නෑ. මෑතකාලීනව නිලධාරීනුත් මේවා ගැන දැනුවත්. ඒ වගේම මහේස්ත්‍රාත්තුමන්ලාගේ මැදිහත්වීම් මේ සියල්ල රැඳවියන්ගේ යහපත සඳහා සිදුකෙරෙනවා.
මනෝ වෛද්‍ය විශේෂඥ ජයාන් මෙන්ඩිස් දිගටම අවධාරණය කරන කරුණක් තමයි, රැඳවියන්ගේ මානසික සෞඛ්‍යය සම්බන්ධයෙන් ඉතාම අඩු අවධානයක් තියෙන්නෙ කියන එක. ඒකත් බරපතළ කරුණක් ?
අධිකරණයෙන් එහෙම අවශ්‍යතාවක් තියෙන බව දැනුම්දීලා තිබුණොත්, අපි ඒකට අවශ්‍ය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නවා. ඒත් ඇතැම් විට එහෙම නැති අවස්ථාවලදි යම්-යම් හඳුනාගැනීමේ ප්‍රමාදයන් වෙන්න පුළුවන්. ඒකටත් මූලික හේතුව අපේ නිලධාරීන් ප්‍රමාණවත් නොවීම.
ඒත් ඒ මූලික හේතුව නිසා ඇතැම් විට නැතිවෙන්නෙ ජීවිත…?
ඒක ඇත්ත. මේ ප්‍රායෝගික ගැටළු අපි උපරිමයෙන් විසඳාගනිමින් ඉස්සරහට යන්නෙ. උදාහරණයක් වශයෙන් ගත්තොත් කොළම රිමාන්ඩ් බන්ධනාගාරයේ රැඳවියන් 2,167ක් ඉන්නවා. උපදේශක නිලධාරීන් ඉන්නෙ එක්කෙනයි. පුනරුත්ථාපන නිලධාරීනුත් කිහිපදෙනයි ඉන්නෙ. මේ තත්ත්වයන් කළමනාකරණය කරගැනීම තමයි අපිට තියෙන අභියෝගය.
කවර තත්ත්වයක් යටතේ හෝ රාජ්‍ය ආරක්ෂාව යටතේ පොලිස් අත්අඩංගුවේ හෝ බන්ධනාගාර දෙපාර්තමේන්තුව බාරයේ සිටින පුද්ගලයකුගේ ජීවිතාරක්ෂාවට අදාළ සියලු වගකීම අදාළ ආයතන සතු වේ.
රජයේ මූල්‍ය ගැටළු, නිලධාරීන්ගේ හිඟය ඇතුළු ප්‍රායෝගික ගැටළු ඕනෑ තරම් තිබිය හැකිය. එහෙත් කවර තත්ත්වයක් යටතේ හෝ එය පුද්ගල ජීවිතයක් අහිමි කිරීමට හේතුවක් හදාගැනීමට ඉඩක් නොවේ.
- ශාලික විමලසේන